Thế hệ Gen Z – những người sinh từ khoảng năm 1997 đến 2012 – đang bước vào hoặc đã tham gia thị trường lao động với những kỳ vọng, giá trị và cách nhìn khác biệt. Gen Z và định hướng nghề nghiệp là chủ đề ngày càng được quan tâm, bởi đây là lực lượng lao động kế thừa, quyết định tương lai nền kinh tế và sự phát triển của xã hội.

Vậy đâu là đặc điểm nổi bật trong tư duy nghề nghiệp của Gen Z? Họ đang gặp những khó khăn gì? Và cơ hội nào đang chờ đón họ?

1. Gen Z nghĩ gì về công việc và sự nghiệp?

a) Không chỉ là “kiếm sống” – mà là “có ý nghĩa”

Gen Z nghĩ gì

Khác với các thế hệ trước, Gen Z không còn đặt mục tiêu duy nhất là “có việc làm ổn định” hay “thu nhập cao”. Thay vào đó, họ tìm kiếm sự đồng điệu giữa giá trị cá nhân và công việc, mong muốn được làm điều có ý nghĩa, có tác động tích cực tới cộng đồng hoặc môi trường.

b) Cân bằng cuộc sống – công việc

Gen Z ưu tiên sự linh hoạt: làm việc từ xa, thời gian linh hoạt, không gò bó khuôn mẫu 8 giờ/ngày – 5 ngày/tuần. Họ cũng đặt nặng vấn đề sức khỏe tinh thần và chất lượng cuộc sống, sẵn sàng từ chối công việc áp lực nếu cảm thấy không phù hợp.

c) Tôn trọng sự đa dạng và phát triển cá nhân

Họ đề cao sự công bằng, tôn trọng khác biệt và không ngừng học hỏi. Với Gen Z, nơi làm việc lý tưởng là nơi được thể hiện bản thân, học hỏi và phát triển sự nghiệp bền vững – không chỉ là leo lên chức vụ.

2. Thách thức Gen Z gặp phải trong quá trình định hướng nghề nghiệp

a) Quá nhiều lựa chọn, thiếu định hướng rõ ràng

Trong thời đại số, Gen Z có thể tiếp cận hàng trăm lựa chọn nghề nghiệp chỉ với vài cú click chuột. Nhưng cũng chính điều này khiến họ dễ rơi vào trạng thái “mất phương hướng”, không biết mình hợp gì, nên theo ngành nào.

b) Áp lực từ sự kỳ vọng

Gen Z phải đối mặt với kỳ vọng từ gia đình, xã hội và chính bản thân. Trong khi các tiêu chuẩn nghề nghiệp đang thay đổi, họ thường xuyên bị so sánh với các thế hệ trước hoặc với những “thành công sớm” được tô vẽ trên mạng xã hội.

c) Khoảng cách giữa giáo dục – thực tế

Nhiều bạn trẻ Gen Z tốt nghiệp đại học nhưng thiếu kỹ năng mềm, không có kinh nghiệm thực tế, dẫn đến khó hòa nhập môi trường làm việc hiện đại. Đây là khoảng cách lớn cần được lấp đầy.

3. Xu hướng nghề nghiệp được Gen Z quan tâm

Xu hướng nghề nghiệp Gen Z

• Công nghệ và sáng tạo nội dung: AI, thiết kế UX/UI, Digital Marketing, Content Creator, Lập trình Web/App.
   
• Nghề tự do – Freelance: viết lách, thiết kế, dịch thuật, quay dựng video, quản lý fanpage, livestream bán hàng.
   
• Khởi nghiệp, làm chủ: nhiều Gen Z sớm tiếp cận tư duy startup, mong muốn tự xây dựng thương hiệu cá nhân, sản phẩm riêng.
   
• Ngành liên quan đến môi trường và xã hội: ESG, năng lượng tái tạo, sức khỏe tinh thần, công tác xã hội.
   
• Nghề kết hợp đa lĩnh vực: như “AI Prompt Engineer”, “Digital Wellbeing Consultant”, nghề nghiệp mới ra đời do công nghệ phát triển.

4. Cách Gen Z định hướng nghề nghiệp thông minh và phù hợp

a) Hiểu rõ bản thân – điểm mạnh, giá trị, đam mê

Hãy bắt đầu bằng việc trả lời: "Tôi giỏi gì?", "Tôi thích gì?", "Giá trị tôi theo đuổi là gì?". Các công cụ trắc nghiệm như MBTI, DISC, hoặc tư vấn nghề nghiệp chuyên sâu sẽ hỗ trợ tốt.

b) Trải nghiệm thực tế càng sớm càng tốt

Gen Z nên chủ động thực tập, làm thêm, tình nguyện, tham gia các dự án thực tế – kể cả khi còn học đại học. Đây là cơ hội để bạn kiểm chứng năng lực và hiểu sâu về từng ngành nghề.

c) Luôn học hỏi – cập nhật xu hướng

Học tập không dừng lại sau khi tốt nghiệp. Gen Z nên liên tục học thêm kỹ năng mới, công nghệ mới và hiểu rõ thị trường lao động đang cần gì. Học online, tham gia workshop, bootcamp là hình thức được Gen Z ưa chuộng.

d) Xây dựng thương hiệu cá nhân

Trong thời đại số, hồ sơ nghề nghiệp không chỉ là CV mà còn là những gì bạn chia sẻ trên LinkedIn, blog, portfolio cá nhân. Việc xây dựng thương hiệu cá nhân giúp Gen Z nổi bật hơn giữa hàng ngàn ứng viên.

5. Vai trò của gia đình, nhà trường và doanh nghiệp

• Gia đình cần tạo điều kiện cho Gen Z khám phá bản thân thay vì áp đặt.
   
• Nhà trường nên đổi mới chương trình, tăng cường định hướng nghề nghiệp từ sớm, đưa kỹ năng mềm vào giảng dạy.
   
• Doanh nghiệp cần hiểu Gen Z muốn gì, linh hoạt chính sách tuyển dụng, tạo môi trường làm việc thân thiện và nhiều cơ hội học tập nội bộ.

Kết luận

Gen Z và định hướng nghề nghiệp không còn là câu chuyện riêng của giới trẻ mà là vấn đề cần sự đồng hành từ cả xã hội. Hiểu đúng Gen Z, tạo điều kiện cho họ phát triển và phát huy năng lực là chìa khóa giúp lực lượng lao động tương lai sẵn sàng thích ứng, đổi mới và bứt phá.